Để nói về đà vươn lên đó của nền kinh tế Việt Nam, chúng tôi đặt câu hỏi với Arnaud Dubus, Thông tín viên RFI phu trách Đông Nam Á. Theo Arnaud Dubus, nguyên do thức đẩy các tập đoàn đa quốc gia di dời cơ sở qua Việt Nam rất nhiều, trong đó có tình trạng chi phí nhân công tại Trung Quốc gia tăng.
Arnaud Dubus : Chính tập đoàn Mỹ Intel đã mở đầu điều mà người ta gọi là ‘đợt sóng thứ nhì’ đầu tư nước ngoài ở Việt Nam - vào năm 2010 - khi tập đoàn Mỹ cho xây dựng gần Thành phố Hồ Chí Minh đơn vị sản xuất rận (chip) điện tử lớn nhất của họ ngoài Trung Quốc, trị giá 1 tỷ đô la.
Nhiều công ty khác đã nối đuôi Intel ngay sau đó, ví dụ như tập đoàn Hàn Quốc Samsung, hiện đang xây dựng nhà máy thứ 3 của họ ở tỉnh Thái Nguyên, miêng bắc Việt Nam. Trong nhà máy trị giá 2 tỷ đô la đó, Samsung sẽ cho sản xuất loại điện thoại di động kiểu Galaxy và máy tính bảng. Đây là đơn vị sản xuất lớn nhất của họ trên thế giới.
Tại sao các tập đoàn này lại quay sang Việt Nam ? Có nhiều lý do. Trước hết giá nhân công ở Trung Quốc tăng khoảng 15% mỗi năm. Việt Nam có tỷ suất tốt về giá cả về nhân công so với chất lượng đào tạo tương đối tốt. Một công nhân Việt Nam lãnh khoảng 40 đô la/tháng, tức ít hơn gần hai lần so với một công nhân Trung Quốc.
Dĩ nhiên nếu so sánh với Malaysia hay Singapore, thì hệ thống giáo dục ở Việt Nam vẫn còn nhiều chậm trễ, nhưng tốt hơn rõ rệt so với những quốc gia có nhân công giá rẻ khác.
Một lý do khác nữa là chính phủ Việt Nam và các tỉnh đều cho các tập đoàn đầu tư ưu đãi về thuế rất quan trọng. Chẳng hạn để thuyết phục Samsung đầu tư xây dụng nhà máy mới trên địa bàn của mình, tỉnh Thái Nguyên đã cho Samsung những khỏan lợi rất quan trọng về thuế trong 16 năm.
Một lý do nữa là địa thế của Việt Nam : Mặt hướng ra biển rất dài với nhiều hải cảng trang bị khá tốt, rất thuận lợi cho xuất khẩu.
RFI : Nhưng đấy là những sản phẩm công nghệ cao cấp hay là không hẳn là như vậy ?
Arnaud Dubus : Anh nói đúng. Cần phải tương đối hóa vấn đề. Người ta chưa đến Việt Nam để « Nghiên cứu và phát triển ». Những linh kiện đều được nhập vào, rồi được xử lý hay lắp ráp tại VN, để rồi tái xuất khẩu sau đó. Việt Nam như thế chủ yếu là cơ sở lắp ráp.
Cũng có một sự vươn lên về công nghệ học, nhưng không phải là công nghệ học thật cao cấp, Việt Nam chưa phải là một Silicon Valley Á Châu.
Trong lãnh vực quần áo, giầy dép, người ta cũng ghi nhận là có bước tiến đến những sản phẩm cao cấp hơn. Việt Nam nhường các sản phẩm chất lượng thấp hơn cho Cam Bốt và Bangladesh để hai nước này gia công sản phẩm như áo Tee-shirt cho tập đoàn Walmart của Mỹ chẳng hạn. Việt Nam thì tập trung trên những sản phẩm chất lượng cao hơn, như quần áo, giày thể thao cao cấp.
RFI : Trong lãnh vực phần mềm tin học thì Việt Nam có chỗ đứng như thế nào ?
Arnaud Dubus : Đây là một lãnh vực mà VN rất năng nổ. Người VN viết chương trình và từ lâu đã thực hiện các phần mềm được tạo ra ở Nhật Bản.
Thế nhưng hiện nay thì người ta thấy có rất nhiều start up –tức là công ty mới nổi về tin hoc – Việt Nam lập ra những chướng trình vi tính riêng của mình.
Nhiều công ty đã dẫn đầu trong lãnh vực này như Emobi, trụ sở tại Hà Nội và cũng đã làm một trò chơi điện tử trên chủ đề trận đánh Điện Biên Phủ rất được ưa chuộng trên quốc tế. Một công ty khác FPT Software, được liệt vào danh sách 100 công ty hàng đầu thế giới trong lãnh vực gia công công nghệ học, với thu nhập hàng năm hơn 1 tỷ đô la.
Theo một báo cáo của văn phòng A T Kearney, thì vào năm 2005, VN đứng hạng 25 trên 50 nước về sức thu hút trong lãnh vực gia công phần mềm. Bây giờ Việt Nam đang đứng hàng thứ 5 trên 50.
RFI : Một số nhà phân tích đã gợi lên tiềm năng của Việt Nam trong lãnh vực dịch vụ... VN có thể cạnh tranh với Ấn Độ hay Philippines rất nặng ký trong lãnh vực này hay không ?
Arnaud Dubus : Việt Nam có tiến triển trong lãnh vực này, nhưng chua thể tranh đua với Ấn Độ và Philippines. Đó là vì nhiều lý do. Trước hết là trên mặt kỹ thuật - chính trị : chính phủ Việt Nam còn giới hạn chất lượng truy cập Internet ở Việt Nam, người ta không có đường truyền cao tốc, điều này gây trở ngại đối với các cơ sở gọi là BPO Business Process Offshoring, tức là việc thuê nước ngoài thực hiện các dich vụ tin học.
Ngoài ra thì chính phủ Việt Nam cũng tìm cách kiểm duyệt internet, quyết định những gì có thể nói hay không thể nói trên mạng. Điều này làm nản chí những công ty thương mại trên mạng. Cũng phải nhớ là hiện có 35 blogger đang ngồi tù ở Việt Nam. Đây là con số cao nhất trên thế giới sau Trung Quốc.
Một yếu tố khác nữa khiến Việt Nam kém Ấn Độ hay Philippines : Đó là trình độ tiếng Anh. Đây là một yếu tố cơ bản cho việc nhận gia công dịch vụ.